فوت و مجروحیت ٩ كولبر در ٣ ماه گذشته به دلیل حوادث غیرانتظامی
به دنبال فوت یك كولبر به دلیل سقوط از ارتفاعات سردشت، تعداد كولبران مجروح و متوفی بر اثر حوادث غیر انتظامی طی ٣ ماه گذشته به ٩ نفر افزایش یافت. طبق اعلام منابع آگاه، شامگاه ٢٥ بهمن، آزاد اسماعیل‌پور كه جوانی ٣٧ ساله و از اهالی روستای «كولسه» (از توابع شهرستان سردشت) و پدر دو فرزند خردسال بوده، حین كولبری در معابر ارتفاعات روستای «آلواتان» این شهرستان، از ارتفاع سقوط كرده و به دلیل شدت مجروحیت، جان خود را از دست داده است.
بررسی‌های «اعتماد» نشان می‌دهد كه طی ٣ ماه گذشته، ٩ كولبر از اهالی ثلاث باباجانی، سردشت، جوانرود، بانه و سقز به دلیل وقوع حوادث غیرانتظامی (سقوط از ارتفاعات، انفجار مین در معابر كولبری) در نوار مرزی نوسود و بانه دچار حادثه شده‌اند چنانكه در فاصله ٢٣ آبان تا ٢٥ بهمن، ٤ كولبر از ارتفاعات مرزی سقوط كرده‌اند و ٥ كولبر هم قربانی انفجار مین شده‌اند. از مجموع حادثه‌دیدگان، یك نفر (آزاد اسماعیل‌پور) به دلیل شدت جراحات فوت كرده و ٨ نفر دچار صدمات شدید به سر، قطع عضو یا جراحات شدید در ناحیه پا شده‌اند.
جان باختن و مجروحیت شدید مرزنشینان شمال‌غرب كشور در زمان كولبری، فقط به حوادث غیر انتظامی محدود نمی‌شود. هر هفته، تعداد قابل توجهی از كولبران، حین تردد در معابر مرزی شمال‌غرب كشور، بر اثر هدف‌گیری نیروهای مرزبانی ایران، تركیه یا عراق، جان خود را از دست داده یا به شدت زخمی می‌شوند. مرور آمار فوت و مجروحیت كولبران بر اثر حوادث غیرانتظامی، نشان می‌دهد كه اگرچه خطر مجروحیت یا مرگ بر اثر سقوط از ارتفاع، یخ‌زدگی، انفجار مین، گم شدن در معابر كولبری، غرق شدن در رودخانه‌های مرزی یا حتی ایست قلبی به دلیل سنگینی وزن كوله‌ها، به مراتب بسیار كمتر از ماحصل برخورد مرزبانی با كولبران است، موقعیت جغرافیایی نوار مرزی دو استان همسایه با اقلیم كردستان عراق و روستاهای مرزی تركیه (استان كردستان و آذربایجان غربی) به گونه‌ای است كه حتی اگر مرزبانان ایران، عراق و تركیه، سلاح خود را غیرمسلح كرده و چشم بر مجموع ترددهای غیرقانونی كولبران در معابر مرزی ببندند، باز هم ارتفاعات سر به فلك كشیده و معابر مین‌گذاری شده و رودخانه‌های خروشان و كولاك برف در نوار مرز مشترك ایران، تركیه و كردستان عراق، قربانی خواهد گرفت. از آنجا كه زمین‌های شمال غرب ایران در مقایسه با منطقه مجاور در كشور تركیه و اقلیم كردستان، گودتر است و ارتفاع پست‌تری دارد، كولبران مرزنشین كه می‌خواهند از نوار مرزی شمال یا جنوب استان آذربایجان غربی یا معابر كولبری استان كردستان، به خاك اقلیم كردستان یا تركیه برسند، باید قلل صعب‌العبور متعددی را زیر پا بگذارند اگرچه كه با وجود امتداد رشته كوه‌های زاگرس در نوار مرز مشترك هر سه كشور، حتی مسیرهای كوهستانی در دو استان كردستان و آذربایجان غربی كه بیشترین و اصلی‌ترین معابر كولبری را دارند هم، با یكدیگر متفاوت است چنانكه ارتفاعات استان كردستان و معابر كولبری در نوار مرزی بانه و مریوان، پیچ و تاب و ناهمواری‌های كمتر، طول كوتاه‌تر و صعود آسان‌تری در مقایسه با ارتفاعات استان آذربایجان غربی دارد، چراكه در مناطق كوهستانی و در معابر كولبری در شهرستان‌های خوی، چالدران و ماكو كه در شمال استان آذربایجان غربی واقع شده‌اند، ارتفاع قله و دامنه كوهستانی مشترك بین دو كشور، سبب شده كه شیب ارتفاعات در خاك ایران، به دره‌های عمیق‌تر منتهی شده و سینه ارتفاعات در ایران، صخره‌های تیزتر و مسیری ناهموارتر برای قدم‌های كولبران بسازد و به همین دلیل، معمولا تعداد قربانیان حوادثی همچون دفن شدن زیر آوار بهمن، گم شدن در معابر كولبری یا یخ‌زدگی بر اثر نابلدی مسیرهای اصلی، در معابر كور شمال استان آذربایجان غربی و در ارتفاعات مرزی همیشه سفیدپوش بخش شمالی استان، بیشتر است در حالی كه بیشترین حوادث غیر انتظامی در نوار مرزی جنوب استان آذربایجان غربی و استان كردستان از جنس تلفات بر اثر انفجار مین، سقوط از ارتفاع یا غرق شدن در رودخانه‌های مرزی است.
طبق بررسی‌های «اعتماد»، حتی تفاوت كولبری در نوار مرزی شمال و جنوب استان آذربایجان غربی و نوار مرزی استان كردستان هم می‌تواند در دفعات و شدت حوادث غیر انتظامی برای كولبران موثر باشد. در معابر كولبری جنوب استان آذربایجان غربی (شهرستان‌های سردشت، اشنویه و پیرانشهر) و نوار مرزی استان كردستان (شهرستان‌های بانه و مریوان) كه در مجاورت اقلیم كردستان عراق است، كالاهای كولبری اغلب از نوع كالاهای مصرفی (پوشاك، وسایل صوتی و تصویری، یخچال و اجاق گاز و ماشین لباسشویی و ظرفشویی و تجهیزات خانگی) است كه ممنوعیت اعمال شده بر قاچاق این اقلام، از جنس ممنوعیت ورود كالای قاچاق به دلیل آسیب اقتصادی بر پیكره تولید داخلی است در حالی كه شنیده‌هایی به نقل از كولبران، تایید می‌كند كه حجم ورود كالاهای ممنوعه مشمول مجازات‌های امنیتی و كیفری (مشروبات الكلی، پیش‌سازها یا مواد محرك، اسلحه و مهمات جنگی) از نوار مرزی جنوب استان آذربایجان غربی در آن حد هست كه به تشدید برخوردهای انتظامی یا موانع زمینگیر‌كننده و حتی مرگ‌آور برای كولبران در حال تردد در این نوار مرزی منجر شود. اما معابر كولبری در نوار مرزی شمال استان آذربایجان غربی، حكایتی متفاوت از دو منطقه دیگر دارد؛ بیشترین حجم قاچاق معكوس (سیگار، چای و اقلام خوراكی فاسد نشدنی تولید ایران) به دلیل نوسانات دایمی قیمت دلار در ایران و تفاوت قابل توجه قیمت عرضه و تقاضای این اقلام در دوسوی مرز، از معابر كولبری شمال آذربایجان غربی و از نوار مرزی خوی، چالدران و ماكو انجام می‌شود و البته، آمار تردد پناهجویان به مقصد اروپا هم در این نوار مرزی بالاست. صرف‌نظر از این گزاره‌های اقتصادی، آنچه در هر سه منطقه كولبری (نوار مرزی جنوب و شمال استان آذربایجان غربی و نوار مرزی استان كردستان در مجاورت اقلیم كردستان و تركیه) مشترك است؛ كولبران در هر سه منطقه، در معرض مرگ هستند، موقعیت جغرافیایی هر سه منطقه كولبری، صرف‌نظر از شكل و نوع و دلیل تردد، خطر مرگ و مجروحیت را برای تمام كولبران افزایش می‌دهد. علاوه بر این، مرزنشینان در هر دو استان؛ چه ساكنان نوار مرزی مریوان و بانه، چه ساكنان نوار مرزی پیرانشهر و سردشت و چه ساكنان نوار مرزی خوی و چالدران و ماكو، اقلیت فقیر و بی‌بضاعتی هستند كه طی ٤ دهه گذشته، نه تنها از ساده‌ترین سازه‌ها و بهسازی‌های منجر به ارتقای شرایط زیست مرزی محروم مانده‌اند، آخرین فرصت‌های بهبود معیشت - اشتغال محدود در بازارچه‌های مرزی و امرار معاش موقت و ناچیز از طریق دفترچه‌های پیله وری – هم به دنبال تعطیلی متناوب بازارچه‌های مرزی و تغییرات مكرر قواعد استفاده از دفترچه‌های مرزنشینی و ابلاغ باید و نبایدهای عجیب و نامفهوم توسط غیربومی‌های غیرمرزنشین برای بومی‌های مرزنشین، تقریبا به صفر رسیده چنانكه امروز، اگر یك خانواده مرزنشین، چند راس بز و گوسفند یا چند هكتاری زمین برای كاشت جو و بلغور نداشته باشد یا مانده جیبش اجازه ندهد كه پمپ آبی برای آبیاری زمینش اجاره كند، به دلیل تعطیلی چند ساله و ركود بازارچه‌های مرزی در هر سه منطقه، محكوم به دراز كردن دست ناداری پیش دولت و نهادهای حمایتی است. ساكنان روستای «كوران» كه سال گذشته بابت دفن شدن 5 كولبر این روستا زیر آوار برف ارتفاعات مرزی تركیه، عزادار شدند، به «اعتماد» می‌گفتند تازه دو سال است كه از نعمت برق برخوردار شده‌اند. محرومیت از رفاه شهروندی، دلیل مهمی است كه نه تنها مرزنشینان ساكن در نوار مرزی را به ادامه كولبری، با وجود همه تهدیدها و هشدارهای انسانی و غیرانسانی، تشویق و حریص می‌كند، گوش و چشم و حافظه این مردمان محروم، با وعده‌های خوش آب و رنگ اما بایگانی شده دولت‌ها، سیراب است چنانكه امروز اگر حرف اول یك وعده دولت‌ها و مثلا، احداث كارخانه سیگار‌سازی یا سیمان‌سازی را، برای یك مرزنشین ساكن نوار مرزی استان كردستان یا آذربایجان غربی بگویی، كل پرونده این وعده را برایت تشریح می‌كند و در آخر، مثل همیشه، طناب كوله‌بری‌اش را روی شانه، گره محكم‌تر می‌زند و می‌رود و در قله‌های همیشه سفیدپوش بی‌انتها گم می‌شود.
نظرات